• O szkole

          • Szaniec wg ks. Jana Wiśniewskiego

          •  

             

            Szaniec wg. Jana Wiśniewskiego.

             

             

            Szaniec jest to wieś starożytna, wspomniana już pod 1250r. w kodeksie katedry krakowskiej. W 1326 r. stoi w Szadku kościół parafjalny przy którym plebanem był Jakób, a współplebanem (complebanus) Marcin, scholastykiem zaś był Boguda, prebendarzem Andrzej.

             

            W połowie XV w. stał w Szańcu kościół murowany z kamienia pod wezw. Najśw. Marji Panny. Dziedzicem wsi był Krzesław z Kurozwęk, herbu Róża, plebanem ks. Stanisław. Pleban i prebendarz mieli swe pola i dziesięciny. Do parafji należą: Szaniec, Siedlec, Galów, Uników, Sławkowice, Mikułowice, Młyny, Kozina,z których to wiosek Galów i Mikułowice, należą do Kruszynów, herbu Madrostki, inne zaś do Kurozwęckich (L.B. II. 378-9).


             

            Historja obecnego kościoła w Szańcu wypisaną była kiedyś po obu stronach głównego ołtarza, że Krzesław z Kurozwęk bp kujawski, kanclerz koronny: ecclesiama se elegantissime edificatam et omnia altaria i eadem dedicavit et consecravitapparatuque eleganti pro cultu divino auxit imaginibusque ac pictirus exornavit acproventibus dotavit.

             

            Obecnie, obok południowego portalu, na marmurowej płycie czytamy: Esia Szaniec tit. Assump. B. V. Mariae aedificata et consecrata est 1499 a Creslao de Kurozwęki epo Vladislav haeredebonorum, literum a. 1662 die 6 februar, altaria omnia consecrata sunt a Nicolao Oborski epoLaodic. suffrag. Cracov. Atrium esiae erectum a. 1863 cura et impensis Casimiri Wnorowskipraep. Szaniec ac parachlanorum, altare s. Izidori novum cura ejusdem erectum a MathiaMajerczak epo Jericensi vicario aplco diaec. crac. kielec. consecratum a. 1869 d. 10 maii.Dedicatio esiae celebratur dnica III post Pentecosen, postium A. D. 1874.

             

            To znaczy, że kościół ten p. w. Wniebowz. N. M. P. wzniósł i pokonsekrował w 1499 r. Krzesław z Kurozwęk, bp włocławski, dziedzic dóbr tych. Zaś w dn. 6 lutego 1662 r. wszystkie ołtarze pokonsekrował Mikołaj Oborski bp Laodycejski, sufr. krak. Przysionek dobudował w 1863 r. Kazimierz Wnorowski, prob. szan. wraz zparafjanami, także ołtarz św. Izydora, który pokonsekrował Maciej Majerczak bpwik. apost. diec. krak. kielec. w 1869 r. Rocznicę poświęcenia kościoła obchodzi się w III nied. po zielonych św. Płytę wmurowano w 1874 r.

             

            W 1508 r. Szaniec z przyległymi wioskami należą do Stanisława z Kurozwęk. W 1579 r. dziedzicem Szańca był Wojciech Padniewski, starosta Dybowski, pan na Pilicy, który darował temu kościołowi sprzęty i aparaty po swym stryju Filipie, bpie krakowskim, zaś Stanisław Padniewski, starosta Dybowski, wcielilł w 1612 r. prepozyturę szaniecką do uposażenia kolegiatypileckiej, którą ufundował, co bp Tylicki oraz papieże Paweł V i Urban VIII potwierdzili. Dziedzice piliccy mieli prawo prezenty.

             

            Od Padniewskich Szaniec wraz z Pilicą i inn, dobrami przeszedł do Piaseckich i Myszkowskich. Z tych pewnie czasów pochodzi zdanie:

            Kto ma Chroberz, Książ i Szaniec
            Może iść z królową w taniec..

             

             

            W 1647 r. Paweł Piasecki, opet mogilski, biskup Przemyski, historyk Polski, zaś w 1653 r. Remigi Piasecki, pleban hrubieszowski, kantor przemyski, byli dziedzicami (pewnie części) Szańca, Młynów. Ostatni z Myszkowskich Józef Władysław, kasztelan sandomierski, fundator klasztoru i drewnianego kościołka kamedułów wśród lasu o ? mili od Szańca, przy końcu XVII w., zmarł w Szańcu w 1727 r. i pochowany został pod kościołem u kamedułów. Przeniesiono go z czasem i pochowani w Młodzawach, gdzie dziś spoczywa w wielkiej marmurowej trumnie, na wysokich kamiennych stopniach w grobach pod kościołem młodzawskim.

             

            Wraz z ordynacją Myszkowskich i Szaniec przeszedł do Wielopolskich. Sprzedany skutkiem zmniejszenia się ordynacji, dostał się w ręce Jana Olrycha ur. w 1782 r. który od tej włości nazwał się Szanieckim. Był to znakomity prawnik, który po długim procesie z margr. Wielopolskim, wygrał sporą część dóbr pińczowskich. Był on z okręgu stopnickiego deputatem na sejm w 1830 r. Po 1831 r. osiadł w Paryżu i tam umarł w 1840 r. W Szańcu uposażył szkołę. Po nim Szaniec należał do Lubowickich. Franciszek L. um. w Strojnowie w 1837 r. Pochowany został w Szańcu. Po tem Sz. należał do Emanuela barona Rayskiego, do Jakubowskich, do żydów Gepnerów, do Bocheńskich i Nowakowskich.

             

            Kościół

             

            Kościół w Szańcu należy do najpiękniejszych i najlepiej zachowanych pamiątkowych w okolicy. Został postawiony z białego, ciosanego kamienia. Wymiary budowli 47 na 20 łokci. Świątynię wspierają wysokie, przecięte kamiennym gzymsem szkarpy o trzech spadkach każda. Dach ostry, na nim gotycka, wieżyczka, przypomina wieżę katedry sandomierskiej. Wchodzi się do świątyni przez kruchtę zbudowaną w 1914 r. I od strony południowej przez piękny, gotycki, łamany portal, zachowany dziś pod daszkiem, zarzuconym między 2 szkarpami. Sklepienie nawy spoczywa na dwóch smukłych, ośmiokątnych (każdy ośmiokąt ma 23 cm.) filarach, na których schodzą się żebrowania. Trzeci filar, grubszy, oddziela nawę od kaplicy mającej wymiar 17 na 9 łokci. Na arkadzie są dwa herby: Poraj czyli róża Kurozwęckich i Łabędź.

             

            Na zwornikach, czyli kluczach sklepień w nawie, są herby Łabędź i Poraj. Nad chórem gotyckie IHS,przyczem górna część H jest przekreślona w kształcie krzyża. Szeroki filar przedzielający główną nawę od bocznej kaplicy, ma na sobie w połowie słupa umieszczone herby Łabędź i Poraj. Ten słup jest czterokątny, ścięty po stronach. Na sklepieniu kaplicy są też same herby, umieszczone na zwornikach. Z tej kaplicy są odrzwia do bocznej kruchty z wejściem do organu. Dawniej w ołtarzu tej kaplicy stała figura Niepok. Poczęcia N. M. P. wykonana z drzewa.

             

            W prezbiterjum trzy gotyckie okna, mające środkowe przedzielenia z ciosu. Za ołtarzem gotyckie okno zamurowane. Prezbiterjum jest o 3 stopnie wyższe od poziomu nawy.

             

            Posadzka marmurowa: w prezbierjum ośmiokątne płyty białe i kwadraty małe, czarne. W nawie marmur biały z czarnym w szachownicę.

             

            Dawny główny ołtarz zbudowany były w 1711 r. zbudowany za ks. Kaz. Dobrakowskiego, odnowiony przez ks. Wnorowskiego.

             

            Obecne ołtarze są nowe, gotyckie, dębowe. Wykonał je Łabędzki z Piotrkowic stopnickich. Główny ołtarz zawiera rzeźbę P. J. na krzyżu, na tle Jerozolimy. Na zasuwie św. Szymon otrzymuje szkaplerz od N. M. P. Wyżej Wniebowzięcie. Nad tem w niebiosach Bóg Ojciec; najwyżej P. J. z otwartem Sercem. Po stronach ołtarza stoją figury M. B. i św. Jana, św. Wojciecha i św. Stanisława. Na antypediumrzeźba wyobraża Ofiarowanie Izaaka. Balustrada dębowa. W nawie, po str. Ew. wartościowy obraz wyobraża św. Stanisława nad wychodzącym z grobu łysym Piotrowinem. Obraz jest pędzla Smuglewicza. Po bokach stoją figury św. Elżbiety z kwiatami i św. Jadwigi z kościołem. Najwyżej ? św. Kazimierza.

             

            Po str. Ep. ołtarz z figurą Serca Jezusowego, a na zasuwie obraz św. Józefa, malował w 1916 r.Wittman. Z boku figury św. Jacka i Czesława; najwyżej św. Antoni.

             

            W kaplicy ołtarz św. Stan. Kostki; na zasuwie św. Izydor pędzla Dąbrowskiego z Kielc. Gradusy wszystkich ołtarzów są wykonane z marmuru. Marmurowa gotycka chrzcielnica z 1916 r. Ambona i konfesjonały będowe. Cały kościół dawniej był pokryty freskami. Około 1850 r. freski zabielono. Ks. proboszcz Marcin Religa kościół całkowicie odnowił i umalował.

             

            Po str. Ew. mieści się zakrystja, późniejsza, beczkowo zasklepiona, z oknem na wschód. Notuję lawaterz z rynną kamienną na zewnątrz, dwa ornaty ze słupem wypukło haftowanym z XVII-XVIII w., czerwony ornat ze słupem z pasa staropolskiego. Krzyż srebrny wagi jeden funt. 10 łutów, jest darem biskupa Padniewskiego.

             

            Widziałem też za szkłem dokument:

            A. D. 1662 ? 6 febr. III. et.

            R. D. Nicolaus Oborski

            S. C. Epi Laod. sufr. ab. di

            et offic. gnalis crac. h. ecl.

            sanacen. 5 altar. maj. Assu

            B. W. V. Rosar. s. Pancra. s. Annae

            et s. Nicolai consecra. rel. s. Juljani

            Fab. et Pancra. in eod, altar. appon. et

            cura R. D. Nic. Krelcicki Mrożek

            prael officja, pilcen. sanacen.

             

            To znaczy, że w 1662 r. Mik. Oborski, sufr. krak. pokonsekrował tu 5 ołtarzów: Wniebowz. N. P., Różańcowy, św. Pankracego, św. Anny, św. Mikołaja i relikwie św. Juljana, Fabjana i Pankracego w nich umieścił staraniem ks. Mik. Mrożka, oficjała pileckiego, prob. szanieckiego.

             

            Co było powodem tej nowej konsekracji, wkrótce po wojnie szwedzkiej dokonanej?.

             

            Obejdźmy do okoła świątynię i przeczytajmy na zczerniałych jej ścianach, na ciosach wyryte napisy.

             

            Oto na szkarpie od strony pólnocnej wyryto:

            Z KOZAKAMI PILAWIECKA 1648

            KOZACY RABOWALI 1667

            PODOBRY 1652 et. 1654, 1663

             

            Luźno wyryte są cyfry 6 8, 6 1, 5 0

             

            Napis: Kozacy rabowali 1657przekazuje pewnie miejscowego rabunku okropność, znieważenie i sprofanowanie świątyni.

             

            Od strony południowo wschodniej obok szkarpy wyryto:

            A. M. D. G. A. D. 1755 ? to die 2-10 bris

            Hic penes fundamentum deposita sunt ossa

            3- ium olim PP. Commenda (riorum) Boduchorii

            Zachoriii, Roscorscii atque Baranscii

            vic. in bus tumbis ulfra ossa parochia

            norum ad unum tumulum

            Congregata et ope parachianorum cura

            Commendarii. Requescant in pace

             

            To znaczy, że tu obok fundamentu dn. 2 grud. 1775 r. złożono kości trzech księży komendarzyBoduchowskiego, Zachowskiego i Roszkowskiego także ks. wikarego Barańskiego. Kości te pewnie wyjęte były z pod kościoła podczas oczyszczania grobów. Między dwiema pałudniowemi szkarpami na murze wyryto:

            Woyciech Pruszyński

            prosi o jedno pozdro-

            wienie anielskie za

            dusze w czyśco bę

            dące ktory nogę

            złamał przecho

            dząc 1705 d. 26 sty.

             

            Na szkarpie od południa jest jeden z najdawniejszych w Polsce zegarów słonecznych:

            X. II.

            XI. I.

            XII.

            ALBERTUS

            WAŚNIOWSKI

            1599

             

            W tyle głównego ołtarza, między dwiema szkarpami mieści się Ogrójec, w którym na murze jest namalowany Pan Jezus na modlitwie. Dawniej Ogrójec był znacznie wyższy, że zasłaniał ? okna.

             

            W murze obszernego cmentarza mieszczą się 4 kapliczki z obrazami czterech Ewangelistów.

             

            W zachodnio-południowej stronie cmentarza stoi kapliczka z drzewa z kościoła po Kamedułach. Drewniane, szerokie odrzwia mają wymiar 33cm.

             

            Na cmentarzu kościelnym stoi gotycki pomnik, dziś bez wieżyczki:

            D O M.

            Śp. Franciszkowi Lubowidzkiemu zw. w Strojnowie

            d. 10 maja 1837 r. złożonemu tu zgodnie

            z wolą i życzeniem jego przywiązana żona w dowód

            szacunku swego i wdzięczności za miłe acz krótkie z sobą

            pożcie pomnik ten wzniosła. Żył lat 41.

            (Herb Topacz)

             

            Oglądałem też w pobliżu fragmenty pomnika z rosyjskim zapisem: Zdieś pogrebieno tieło rosyjskich wojsk officera ouechotnawo połka rezerwnawo batalionawo komandira majora i kawalera Nowikowa iJefresinii jewo doczeri 1814 goda. Tu spoczywają zwłoki Eufrozyny Nowikowy majorow. z pułkustarojegier. nayskiego zmarłey dn. 29 lipca 1814 r. w wieku 28 życia swego. Prosi o pobożne westchnie do P. B.

             

            Lipa. Wspaniała lipa rosnąca na połud.-zach. rogu cmentarza, składająca się z dwóch ogromnych odnóg, ma 6 metrów 40 cm. w obwodzie. Jest to najpiękniejszy okaz lipy w powiecie stopnickim.

             

            Dzwonnica. Ledwie o 20 stóp od kościoła, stoi naprost głównych drzwi, murowana, szpetna, wystawiona w 1823 r. dzwonnica.

             

            Dzwon wagi 30 cetnarów ma stary napis gotycki: Ave Maria gratia plena Dominus tecum benedicta Tuin mulieribus. Dzwon ten jest pewnie współczesny obecnemu kościołowi czyli sięga XV w.

             

            Na mniejszym, ważącym 15 cetn. napis: Sit nomen Domini benedictum. Me fecit Michael WitwerckGedani an. 1723. Tudzież są wizerunki P. J. i M. B.

             

            Trzeci, ważący 10 cetn. z tym samym napisem i datą 1724 r. Te dwa dzwony pochodzą z eremu Kamedułów pod Szańcem.

             

            Mały około 120 funtowy z napisem: Jesus, Marya, Joseph an 1716.

             

            Odpusty: Na Wniebowzięcie N. M. P. na Szkaplerz i pośw. kościoła

             

            Arcybractwo Różańca św. wprowadził w 1645 r. ks. Stan. Gorzelski oficjał i prob. pilecki. Wprowadzenia dokonał o. Marek Sempoch dominikanin. W 1756 r. ks. Adam Brachman uposażył to Bractwo.

             

            Bractwo Szkaplerza św. wprowadzone przez ks. Mikołaja Krzcielnickiego Mrożka, oficjała i prob.pileckiego i szanieckiego, ma księgę z 1645 r. W 1664 r. Mikołaj Oborski bp. sufr. krak. potwierdził to Bractwo.

             

            Droga krzyżowa wprowadzoną była w 1771 r. przez Reformatorów pińczowskich.

             

            Malowidła ścienne wyobrażają w prezb. Boże Narodzenie i Hołd trzech Królów.

             

            Nad zakrystją ? hołd stanów polskich Matce Bożej siedzącej na tronie.

             

             

            Klasztor OO. Kamedułów.

             

            Fundatorem był w 1726 r. Józef Myszkowski magr. Pińczowski. Erem zwał się eremus Marchionalis;mieszkali w nim Kameduli aż do supresji. w 1819 r. Gdy kościół dezolacji, w 1829 r. wyrestaurował go dziedzic Szańca Lubowidzki, wystarał się u biskupa Skórkowskiego o wprowadzenie nabożeństwa na św. Józef i św. Antoni.

             

            W 1871 r. Ludwik Zarewicz wydał w Krakowie broszurę p. t. Zakon Kamedułów, w której na str. 50 pisze o Szańcu: Kościółem z dwiema frontowemi wieżami zbudowany z modrzewia, wewnątrz obity cały pomalowanem płótnem. W wielkim ołtarzu piękny obraz przedstawia Familje św. z napisem: SanctePuer Jesus, s. Maria et s. Joseph orate pro familja Wielopolsciana.

             

            W 1844 r. ostatnim kamedułą był tu o. Norbert Frank. Powołany do eremu w Srebrnej górze, umarł w drodze w Wielkim Książu 18 list. 1844 konwent zamknięto. Zniknął prawie zupełnie otaczający go lasek, a z ośmiu cel pustelniczych ledwie pozostały ślady. W kaplicy czasem tylko odprawiane były msze św.

             

            W 1908 r. zrujnowaną kaplicę z terytorjum po kamedułach usunięto, ponieważ dziedzic grunt tak pamiątkowy na którym stał kościół rozparcelował chłopom, ci zaś miejsce to zaorali. Z drzewa rozebranego kościołka wystawiono na cmentarzu przykościelnym kaplicę na utensylja, o której wyżej pisałem.

             

            Dziś wioska nazywa się Kameduły, a ponieważ w pobliżu miejsca, na którem stał kościół chowano legionistów podczas światowej wojny, przeto wzniesiono tam krzyż.

             

            Ostatnimi kamedułami po supresji w 1820 r. byli Arseniusz Gunsiewicz przer. Norbert Frank, Aleksander Jagielski, Piotr Kudelski, Marek Baranowski, Joachim Strzyżewski, Walerjan Menzler i braciszek Bonawentura Pachomski.

             

            Szpital. Dn. 30 kwiet. 1698 r. Stefan Bidziński wojewoda Sandomierski, sławny wojak (ma piękny pomnik nad grobem w kaplicy kościoła Reform. Stopnickich) zapisał na dobrach Januszowice 10,000 zł. na 6 ubogich przy kościele w Szańcu w 1703 r. drugi dokument pisał w Szańcu. Patrz o nim w opisie Gnojna i Stopnicy.

             

            On również zapisał 100 tysięcy złotych na wykupienie jeńców z niewoli pogańskiej. O nim patrz str. 257-9.

             

            Fundusz szpitalny przeniesiono na dobra Nieznanowice. Zaległe procenty wraz z kapitałem ks.Pstruszyński odzyskał i utworzony fundusz 3000 rs. złożył do banku.

             

            W 1839 r. szpital spalił się, lecz został odbudowany, zaś opiekę nad nim ma gmina.

             

             

            PLEBANI

             

            W 1326 r. Jakób i Marcin, scholastyk Boguda i prebendarz Andrzej.

             

            W 1440 r. Stanisław

             

            R. 1602 X. Jan Leszczyński.

            Od 1612 r. gdy Stan. Padniewski ufundował kolegiatę Pilecką i dołączył do niej probostwo szanieckie, odtąd kapituła pilecka miała prawo prezenty, aż do jej rozwiązania. A proboszcz Szaniecki był prepozytem kapituły Pileckiej. XX Leszczyński, Jerzy Bogusz, Piotr Zbylitowski, Joachim Niewiarowski prepozyt i oficjał Pilecki który um. w Sz.

             

            Około 1634 r. był w Szańcu komendarzem zm. 9 maja t. r. X. Krzysztof Wolski, który ma pomnik w zewnętrznej ścianie kościoła od str. północnej.

            Sta viator

            Si hospes es disce bene mori

            Si civis futurum caveto diem

            Si nobilis requiem expecta laborum

            Nam vita malis plena est

            Post mortem vera voluptas

            Hic jacet Christophorus Wolski

            Comendatarius Szanecensis

            Obiit A. D. 1634 d. 9 maii.

             

            Po śmierci X. Jerzego Bogusza wspomniani ks. Piotr Zbylitowski i Joachim Niewiarowski toczyli z sobą walkę o to probostwo, aczkolwiek pierwszy je posiadł około 1630 r. drugi o nie kołatał u papieża Urbana w 1635 r.

             

            W 1645 r. preb. był ks. Stan. Gorzeński prob. i off. pilecki który Różaniec wprowadził. Prowadził proces o dziesięcinę z Młynów które dzierżawiła Zofja Grabkowska. Także w 1653 z Remigim Piasecki procesował się o dziesięcinę z Szańca.

             

            Stanisław Górski komen. Przy kościele było 2 kapłanów.

             

            R. 1664 ks. Mikołaj Krzelcicki Mrożek prob. i off. pilecki, który wprowadził szkaplerz.

             

            R. 1675 ks. Albert Janicki komendarz, i ks. Józef Górski wikary.

             

            R. 1683 ks. Tomasz Rogowicz kom. wiślicki wikary.

             

            R. 1685 + 1704 r. ks. Szymon Boduchowicz kom. a ponim XX. Albert Wojciński, Fr. Dzikowski, Kaź. Wachowicz wikarjusze (ks. Wach + 1723 r.)

             

            Od 1705 r. ks. Kaz. Kurowski kom.

             

            W 1708 r. ks. Kazim. Dobrakowski pr. i of. który wystawił swym kosztem nowy ołtarz wielki. (O Dobrakowskich: Michałów, Młodzawy).

             

            R. 1723 X. Marcin Duralski, ks. Jakób Górski, ks Filip Jakób Jan Kanty Roszkowski do 1753 r.

             

            Około 1754 r. X. Adam Brachman (Adam Leonard Kajetan) komen. oznaczał się świętobliwością, patrz o nim w historji Książa i Młodzaw i Stradowa.

             

            X. Gniewczyński; w 1786 r. przeszedł na prob. do Stradowa.

             

            X. Józef Kotlarski komendarz.

             

            Od 1750 X. Józef a Gorzeń Gorzeński kanon, krak. proboszcz i oficjał szaniecki. O nim pisał w swej wizycie X. Franciszek Kozicki dziekan koleg. Pileckiej, prob. Mrzygłodzki: ?był on (X. J. G.) trzem biskupom najwierniejszy w swej katedrze najdawniejszy a zawsze wysoce pożyteczny, Diecezji najzasłużeńszy, wielu kościołów albo z gruntu fundator albo znakomity dobrodziej, zawsze w myślach głęboki, w czynnościach okazały, w przykładach wielki. My poziomy robak nie mamy co tak wielkiemu mężowi przepisywać bo oddawna przyzwyczajeni jesteśmy rozkazów jego słuchać i potwierdzamy jedynie co sobie sam ten rzadki kościół… obrał i upodobał i to samo na 3 lata… rościągamy: wystawienie chóru muzycznego przestawienie organu, ambony innej sporządzenie, cmentarza w murach nadpsutych naprawienie.?

             

            W 1756 r. X. G. odnowił i odmalował kościół, dał dach nowy kopułę (1795 r.) wiele sprzętów sprawił. Na wystawienie chóru i organu zostawił fundusz, z którego w 1801 r. ks. Baffeld tego dokonał.

             

            W 1788 r. X. G. odprawił misje w Szańcu, któremi kierował X. Ludwik Zaborski, kaznodzieja kolegjatypileckiej, prob. w Giebie, a pomagalii mu X. Jan Oliwiński scholastyk pilecki i in. Za X. G. była też kongregacja dekanalna w Szańcu. Za niego X. Józef Kotlarski był komendarzem, a mansyonarzem X. Mac. Tad. Jastrzębski.

             

            W 1791 r. Antoni Dunin Kozicki prepozyt pilecki, pleban szaniecki, wizytator kościołów.

             

            Od 1795-1817 r. X. Józef Bonfat de Baffelt off. pilecki, prepozyt szaniecki. Dn 15 XI 1796 r. uroczyście pogrzebał kości.

             

            W tej ceremonji udział brali: X. Stefan Rupniewski kan. krak. i surogat celebrował, zaś kazanie miałmiejs. proboszcz T. r. za dziekana Klemensa Bąkiewicza odbyła się kongregacja dekanalna. X B. chór i organ sprawił z funduszu po ks. Gorzeńskim (1801 r.).

             

            R. 1817 ? 32 X. Andrzej Pstruszyński ostatni ofic. pilecki, kustosz skalbm. pr. sz. Dn. 31 maja 1821 r. poświęcił nowy cmentarz. Fundusze szpitalne odebrał.

             

            X. Mateusz Świątkiewicz, początkowo wikary szan. potem proboszcz od 1832 r. um. 1859 r. Cmentarz grzebalny obmurował, plebanję postawił i budynki gospodarcze, pola plebańskie przez zamianę z dworem zjednoczył, kościół gontem pokrył. Za niego X. Ant. Kobierski wikary um. w Szańcu. zaś wikary X. Ignacy Zacharski został prob. w Sędziejowicach.

             

            X. Kazimierz Wnorowski K. S. Teol. prałat scholastyk kielecki. Za niego wikarymi bylo X. Winc Lebiodakt. jako prob. w Bogucicach um. w 1872 r.

             

            X. Jak Wojda późn. prob. Chrobrza, X. Roman Radecki późn. prob, Igołomi. X. Jan Gęca późn. prob. Złotnik

             

            X. Wnorowski ur. się 16 marca 1818 r. w Łęczycy jako syn Pawła i Marjanny z Szyszków, uczył się w Kielcach i Akad. Warsz. Wyświęcił go Tomasz Chmielewski sufr. płocki admin. arch. Warsz. X. Wn. był profesorem sem. Kiel (1834-41) i akad. Warsz. do 1850 r. Wywieziony do gub. Wołogodzkiej był tam do 1856 r. Zaś od 1856-9 był wikarym kolegjaty kieleckiej i prof. Semin., od 1859 r. admin. w Szańcu, zaś od 1862 r. proboszczem. W 1845 r. został kan. hon. kielec. zaś w 1863 r. prałatem schol., 1864-68 dziekanem Szydłowskim, w 1872 r. regensem Semin. kielec. W 1883 r. został biskupem Lubelskim, um. w 1885 r. W Szańcu zbudował kruchtę w 1863 r. którą w 1909 r. przeniesiono na przeciwległą stronę, urządzając z niej wejście na chór. T. r. 1863 blachą kościół pokrył.

             

            Od 1883 r. X. Teofil Grabowski ur. w Obiechowie 1843 r. kt. + 1 sierp. 1905 r. i spoczywa pod kaplicą na cmentarzu.

             

            X. Gr. był prob. w Nagłowicach, Sędziszowie, Łętowicach i Szańcu, gdzie zbudował wikarjat, organistówkę, obmurował ogród plebański.

             

            X. Grabowski miał pamiątki po swym stryju Ambrożym Grabowskim (1782 + 1868) znakomitym badaczu naszych narodowych pamiątek i zabytków.

             

            X. Dominik Kapuściński ur. 1855 r. Kamienicy pod Częstochową od 1905 r. prob: tutejszy, um. 3 grudnia 1913 r.

             

            T. r. 25 maja był biskup Łosiński w Szańcu.

             

            X. Kapuściński w 1905 r. zlasował 50 korcy wapna, w 1906 r., ułożył marmurową posadzkę z chęcińskiego marmuru w nawie i prezbiterjum, dał do ołtarzy gradusy, w 1907 r. odnowił zakrystję; wtedy i okno w niej powiększono i dano posadzkę.

             

            W 1909 r. sprawiono wszystkie okna z kutego żelaza i takowe oszklono. Kiedyś Sobieszczański, widział tu na szybach herby fundatorów i dobrodziejów tej świątyni o czem piszę w Wiadomościach o sztukach pięknych dawnej Polsce I. str. 295.

             

            W 1909 r. ks. K. nabył dom na czytelnię i bibljotekę.

             

            W 1910 r. nowy krzyż na wieży i piorunochron nabył obraz św. St. Kostki. w 1911 r. nowetabernaculum, kaplicę cment. pokrył blachą.

             

            W 1912 r. żelazne drzwi główne do kościoła, nową sygnaturkę sprawił.

             

            Dach w nawie i kaplicy pokryto miedzią; prezb. pokryto miedzią w 1913 r. monopol i karczmę w Sz. zamknięto.

             

            X. Kapuściński w pośrodku cmentarza grzebalnego ma pomnik z fotografją.

             

            X. Marcin Religa ur. w Kobylanach pod Opatowem w 1864 r. Ukończył w Jędrzejowie seminarjumnauczycielskie i pracował jako nauczyciel w Tursku. Był wówczas w Niekrasowie plebanem ks. Apol.Knothe profes. sem. Sand, którego wpływ i nauka tak podziałały na M. R., że ten obrał stan duchowny. Był wikarjuszem w Małogoszczu przy słynnym ks. Biedrońskim, proboszczem w Zagości, wBeszowie. W Szańcu cmentarz kośc. rozszerzył i obmurował, zaś świątynia staraniem X. Religi została odmalowana i całkowicie wewnątrz urządzona (ołtarze, ambona, konfesjonały i t. d.) Ks. R. posiada piękną bibljotekę, jaką rzadko który z kapłanów poszczycić się może.

             

             

            O obrazach.

             

            Sobieszczański w Wiadom. histor. o szt. piek. w daw. Polsce I. str. 247 pisze ?W Szańcu gub. Kieleckiej, w starożytnym kościele znajduje się trzy obrazy szkoły staroniemieckiej o tłach złoconych napowleczonem gipsem drzewie malowane, a historje Bogarodzicy wyobrażające. Pędzel wharakterystyczny i wcale niezły. Dokoła głównego obrazu, wypukłemi gotyckiemi głoskami wypisano znajoma modlitwa łacińska Regina coeli letare i t. d.?

             

            To samo czytamy w opisie Król. Pols. Józefa Wiślickiego cz. IV 42.

             

            W miejscowem archivum czytamy: Są tu jeszcze obrazy szkoły niemieckiej na drzewie malowane z ołtarza obrazowego pozostałe, przedstawiające tajemnice Różańca św., Ukoronowanie M. B., Apostołów Piotra i Pawła.

             

            W 1923 r. opisując w Sz. kościół obrazów tych nie widziałem. A szkoda, bezcennych zabytków i dzieł sztuki..

             

            Wspomniał też Sobieszczański ?że na jednym z przedziałów międzywiązowych wykonano głowę mężczyzny z główą zapuszczoną, o której jest podanie iż ma być wyobrażeniem budowniczego tego pięknego i doskonale zachowanego kościołą?.. i tego nie widziałem..

             

            Wspomniany Józef Wiślicki widział (około 1850 r.) w wązkich oknach przy głównym ołtarzy malowane na szybach herby: Junosza, Pilawa, Łabędź.

             

            Na ambonie była tarcza z herbami w wypukłorzeźbie.

             

             

            Notatki.

             

            W 1675 r. w kościele Szanieckim w otoczeniu rodziny miał prymicję X. Andrzej Załuski, uczony i znakomity kapłan, następnie biskup warmiński, siostrzeniec prymasa Olszewskiego; zaś drugi jego wuj Hieronim Olszewski był dziedzicem Szańca. X. Załuski do prymicji przygotowywał się w klasztorze OO. Paulinów w Pińczowie.

             

            W 1839 r. na pogrzebie Marjanny z Lubowieckich Bocheńskiej mial w S. mowę X. Maciej Majerczak kan. i prob. stopnicki, późniejszy biskup. Ta mowa została wydana w kształcie broszury.

             

            W 1860 r. dn. 16 paź. Juszyński bp Sandomierski, jadąc z Jędrzejowa z odpustu na św. Wincenty, wstąpił do Szańca i tu bierzmował.

             

            W 1863 r. celebrował tu na Szkaplerz i bierzmował bp Majerczak, w 1869 r. konsekrował tu ołtarz św. Izydora.

             

            W 1839 r. przyjął w Szańcu chrzest żyd Kopi Grojsner, w 1862 r. X. Kaz. Wnoroski ochrzcił z Gnojna Sarę Jachimowicz.

             

            W 1863 r. Moskale zarąbali kilku powstańsów, którzy przyszli tu po furaż.

             

            W 1874 r. na Szkaplerz celebrował w Sz. bp Kuliński.

             

            W 1877 r. w kaplicy na cmentarzu konsekrował ołtarz p. t. św. Józefa.

             

            W 1879 r. 22 cz. przybył tu z Buska bp Juszyński z kan. Malanowiczem i kan. Szubartowiczem, celebrował tu i bierzmował.

             

            W 1881 r. miał w Sz. prymicję X. Karol Rogalski.

             

            Dn. 24-25 czerwca 1883 r. odwiedził swą dawną parafję X Kazimierz Wnorowski bp lubelski, celebrował tu pontyfikalnie i bierzmowal.

             

            Cmentarz grzebalny nowy założył w 1872 r. X. K. Wnoroski i takowy 1 list. poświęcił.

            Przy murze cmentarnym stoi figura św. Tadeusza z 1818 r.

            Na cmentarzu kaplica z 1876 r.

             

             

            Szkoła

             

            Już w XIV w. wspomniany scholastyk szaniecki.

             

            W 1820 r. X Jan Bieńskowski, organizator szkół elementarnych w okręgu Szydłowskim, w obecności Jana Olrycha dziedzica Szańca z przyległościami, zawiadomił ogół że Tow. szkołyElem. postanowiło założyć w Sz. szkołę elementarną. Na utrzymanie nauczyciela przyznano 300 zł. na opał 48 zł. na sprzęty szkolne 100 zł. na nieprzew. wydatki 100 zł. Dziedzic obowiązał się dawać nauczycielowi na opał 12 sągów drzewa, 8 korcy żyta, 4 jęczmienia, 2 pszenicy, 1 grochu i 2 morgi gruntu w Szańcu na zawsze. Obowiązał sie też własnym kosztem wystawić szkołę.

             

             

            Zbór po arjański.

             

            W pobliżu dworu, stoi na wzgórzu okazała murowana budowla wsparta dwoma szkarpami. Okna renesansowe, okratowane. Dach łamany. Na froncie 2 w połowie ścięte szkarpy jakby konsole do nieistniejących figur i ganku. Po lewej stronie na kamieniu wyryto:

            ALBER

            TUS

            ŚWIDERSKI

            1601

             

            Budynek stoi pusty, wewnątrz zniszczone zębem czasu sklepione sale, podziemia wąskie lochy, do których schodziłem ze świecą.. Jeden z nich kończy się w podziemiu pokojem sklepionym, Około 1850 r. pisze o nim Józef Wiśliski (Opis Król. Pol. cz. IV 43). Za czasów Oleśnickich i Gnoińskich mieli tu zbórarjanie a po wygnaniu ich z kraju i wyrugowaniu ich z Chmielnika, Gnojna, Zborowa i całej tutejszej okolicy, Margrabiowie Pińczowscy przerobili gmach na dom mieszkalny.

             

            Obecny stan gmachu ani śladu nie pokazuje ze tu przebywali dumni panowie i głośni dostojeństwyoraz biogactwem…

             

            W drodze z Szańca do Sędziejowic spotykamy na polach fantastyczne skały; przy drodze kopiec z figurą św. Tekli (obok niej lew), na postumencie 1823 r.. Kilkanaście kroków dalej wypływa z góry źródełko. Gdym jechał z Szańca do Sędziejowic opowiadał (zabrany po drodze pan. nauczyciel z Sędziejowic), że w 1921 r. na polu pod Sędz. zapadła się ziemia w obwodzie 8-10 metrów.

             

             

            Broszura.

             

            Przedmowa przy złożeniu do grobu zwłok ś. p. W. Marjanny z Lubowickich Bocheńskiej dziedziczki dóbr Malenieckich przez W. księdza Stanisława Grzybowskiego plebana z Zborówka w kościele Szanieckim miana dnia 6 lipca 1839 r. Stronic 10.

            Drugą mowę miał ks. Maciej Majerczak.

             

             

            DOKUMENT.

             

            Paweł Piasecki z Łaski Bożey Biskup przemyski, Opat Mogilski, Dziedzic majętności Szanieckiey z jedneystrony A z drugiey wielebny X. Stanisław Gorzelski, proboscz pilecki uczynili między sobą zgodę y postanowienie takowe. Ze Imć ks. Biskup ratione praetensionis na to podawanie plebaniey sznieckieyprocessow zaczętych w sądach wszelakich asz y w Rzymskiey Rocie zaciągnionych ustępuje y one wszystkie cassuja wiecznie tak zeby ks. Proboszcz zostawał w possessiey tey plebaniey y tegosucessorowie probosczowie Piletczy takiem sposobem zeby ks. Proboscz Pilecki pro tempore existenswedlug ordinatiey Sanctae Sedis Apostolicae Romanae commendarium perpetuum institutum canonicezawsze miewał przy tem kościele ad curam animarum I neccessaria fabricae ecclesiae tameczneyopatrował. Do tego IMĆ X. Biskup za dziesięcinę po folwarku szanieckiem postawania z niemy on na to zezwala że mu do żywota jego ma płacić po stu złotych polskich co rok na święto ś. Michała in fineseptembris A in spe dziesięciny po poddanych to jest kmieciach które z dawna zwykły bydz oddawanebądz samemu Xiędzu Plebanowi, bądz jego Xięży lubo wytyczne albo też pieniężne wcale muzostawują.

             

            Xiądz Proboscz tesz quituje IcM Ks. Biskupa Dozorce tey majętości urodzonego Pana WoyciechaHoteckiego Processow tey sprawy o tesz Dziesięciny zatrzymane intentowanych y z dosic uczynieniasprzeszłych lat za nie. A strony obiedwie obiecują sobie sub poena Mille Marcarum zachowac contraktteraźnieyszy którym IcM Ks. Biskup propter bonum pacis y dla pomnożenia chwały Bożey w tamtemkościele te zgodę uczynieł y czyni. Na co się rękami własnemi sprzyciśnieniem pieczęci podspisują y velktIcM Ks. Biskupa krakowskiego przyznawają. Działo się w Krakowie dnia Dwunastego trzeciego miesiąca Lipca Roku Pańskiego Tysiącznego Sześcsetnego Czterdziestego Siódmego.

             

            Paweł Piasecki Biskup Stanisław Gorzelski

            Przemyski Dziedzic Szaniecki Proboszcz officjał Pi-

            mp. lecki mp.

            (pieczęć) (pieczęć) (pieczęć)

            Oryginał na papierze

             

             

            Z drugiego dokumentu (pozew nuncjusza) widać, że następca naszego kronikarza Remigiusz Piasecki,kanto przemyski, prepozyt hrubieszowski, mniej był ustępliwym ponieważ proces o grabież dziesięciny wytoczył mu u nuncjusza Piotra Widonusa ks. Gorzelski prepozyt i oficjał pilecki. (Warszawa 29 marca 1654 r.)

             

            Trzeci dokument (dat. w Krakowie 3 paź. 1653 r.) Zawiera monitę Piotra Gembickiego bpa krak. daną owemu ks. Remigiemu Piaseckiemu, aby sadzawkę wraz z rybami zagrabiona ks. Gorzelskiemu(proboszczowi szanieckiemu), prepozytowi pileckiemu, zwrócił. W przeciwnym razie biskup grozi mu ekskomuniką, która po kościołach w niedziele i święta ma być ogłoszona. (Pieczęć biskupa Gembickiego i podpis Alberta Waśniowskiego dra Fil. sekretarza kurji).

             

             

            Źródło: „Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Stopnickiem” autorstwa ks. Jana Wiśniewskiego

             

    • Kontakty

      • Zespół Placówek Oświatowych w Szańcu Publiczna Szkoła Podstawowa i Publiczne Przedszkole im. Jana Olrycha Szanieckiego w Szańcu
      • (041) 3761327 lub (041) 2605750 Numery: 0412605750 - Sekretariat 0412605751 - Dyrektor 0412605752 - Pokój Nauczycielski 0412605753 - Kuchnia 0412605754 - Księgowość/Intendent 0412605755 - Przedszkole 0412605756 - Kadry
      • ul. Szkolna 10 28-100   Szaniec Dyrektor: mgr Grzegorz Załęcki Dyżury pielęgniarki szkolnej: Wtorek 7.30 - 15.00 Psycholog: Środa 8.30 - 13.30 Piątek 8.30 - 12.00 Sekretariat czynny: od poniedziałku do piątku w godzinach: 8.00 - 14.00 Poland
    • Logowanie